'Wat regisseurs ook willen, wij kunnen het nu leveren'

Een artikel van Theo van de Zande
Brabants Dagblad - 29-02-2024

Van Berkel kijkt zijn ogen uit in de pas opgeleverde schouwburg die bomvol zit met de nieuwste techniek. Voor een slordige 13,5 miljoen euro kan Alphons Verhallen voor elke voorstelling tot op de vierkante centimeter het juiste licht en decorstukken afleveren. ,,Wat regisseurs ook bedenken: in 99 procent van de gevallen kunnen we het leveren."

Waarom niemand het mag zien, ook niet tijdens de open dagen komend weekeind bij de officiële opening van het theater? ,,Hier kun je tijdens een rondleiding geen groep ontvangen", stelt het hoofd techniek. Om duidelijk te maken dat de techniek een hoofdrol speelt in het nieuwe theater, opent Verhallen voor één keer de deuren van de nieuwe toneeltoren.

Heeft u er ooit bij nagedacht dat er decorstukken van honderden kilo's hangen boven het hoofd van de acteurs, dansers of muzikanten? ,,Op elke bouwplaats word je gewaarschuwd en moet je een helm op en veiligheidsschoenen aan. Hier komen met een snelheid van 1,8 meter per seconde loodzware decorstukken omlaag op een meter afstand van de spelers."

,,Dat kan alleen maar met een web van strakke afspraken waarbij spelers en technici tot op de seconde nauwkeurig weten wat er gaat gebeuren", schetst Verhallen zijn dagelijks werk.

Op het podium wijst Van Berkel omhoog naar de honderden staalkabels die allemaal lopen naar katrollen. Al die kabels waar decorstukken, lampen of doeken aan hangen, komen uit in de zogeheten trekkenwand; een enorme hijsinstallatie. Van Berkel weet nog dat ze ooit met een man of zeven aan de touwen hingen om decorstukken naar boven te hijsen of naar beneden te laten. ,,De revue van André van Duin had tweehonderd hijsbewegingen, dat was een avond keihard werken."

Vanaf 1994 werden de trekken geautomatiseerd. ,,Uiteindelijk hadden we 42 computergestuurde trekken." Nu is hij onder de indruk van de nieuwe machinekamer met 92 verschillende trekken.

Het woord 'uniek' valt als het gaat over de tweehonderd computergestuurde theaterspots met ledlampen in de grote Casinozaal. ,,Nou, bijna uniek. Dat hebben in Nederland heel weinig theaters", stelt Verhallen.

Ooit moest Van Berkel met zijn mannen vanaf de bruggen boven de zaal alle spots met de hand richten en van het juiste kleurenfilter voorzien. ,,Dat waren kachels van 2000 watt. Dus oppassen om ze niet aan te raken. Emmertjes met filters gingen van beneden naar boven, anders bleef je lopen. Dat deden we toch al genoeg. We waren net een stelletje apen zoveel als we op- en neer moesten klimmen." Verhallen: ,,Nu geeft de theatertechnicus via de computer de opdracht aan de ledlamp: doe maar blauw licht en beweeg zachtjes naar rechts."

Toestemming van Disney

De man die bijna veertig jaar toneelmeester was in Den Bosch, biecht iets op. ,,Musicals met enorme decors moesten in het oude theater af en toe aangepast worden om het allemaal te laten passen. We waren in Nederland het kleinste theater. Voor Beauty and the beast moest er bij Disney toestemming worden gevraagd om het decor aan te passen."

Bezoekers wisten volgens Van Berkel toch niet wat ze misten. ,,We hadden een zogeheten lijsttoneel met een maximale breedte van 13,5 meter. Grote dansvoorstellingen van Nederlands Danstheater of Het Nationale Ballet sloegen Den Bosch over. Die gezelschappen hadden vaak 16 tot 18 meter podium nodig. In een choreografie kun je niet snijden."

Pure winst dus dat het nieuwe podium 22 meter breed is en 18 meter diep. In Den Bosch kunnen weer alle voorstellingen terecht. Ook de concerten zullen veel beter tot hun recht komen. Van Berkel: ,,De akoestiek in de grote zaal is prima. De enorme nieuwe banaanvormige speakers leveren het geluid tot op de vierkante centimeter nauwkeurig in de zaal af." Dan is er nog de kleine zaal die speciaal ingericht is om ook als popconcertzaal dienst te doen.

Indrukwekkend is ook hoe het nieuwe theater complete trailers met decorstukken naar binnen zuigt. ,,Voor de Casinozaal komt er over rails een plateau naar buiten waar de vrachtwagens oprijden en naar binnen gehaald worden. Voor de kleine zaal gaan vrachtwagens op een zogeheten spiral-lift, die 40.000 kilo kan tillen." Beide vrachtwagenplateaus kunnen volgens Verhallen ook als buitenpodium dienen.

Beeld: Marc Bolsius